تصفيه پساب

فاضلاب چیست و چگونه تصفیه می شود؟
تصفيه آب و فاضلاب
تصفيه پساب چیست

تركيب فاضلاب
در فاضلاب تقريبا 9/99 درصد آب و حدود يك دهم در صد مواد جامد وجود دارد كه قسمتی از آن مواد آلي و قسمت ديگر مواد معدني جامد به حالت محلول يا معلق در آب مي باشند. بوي نامطبوع فاضلاب نیز اغلب به علت مواد آلي موجود در آن مي باشد. اين مواد بيشتر قابل تجزيه ميكروبي هستند و بعضا تجزيه ميكروبي منجر به توليد بوي نامطبوع مي شود. علاوه بر مشكل توليد بو فاضلاب هاي دريافت كننده مدفوع انساني و حيوانات زنده در بردارنده زيستوارك هاي بيماري زا هستند كه از نظر آلودگي محيط به ويژه منابع آب و خاك فوق العاده اهميت دارند. طبق پژوهش هاي انجام شده هر گرم مدفوع حدود يك بيليون عدد اشريشياكلي، حدود 2/2 x 107 عدد استرپتوكوك مدفوعي و مقادير قابل توجهي اسپوركلستريديوم پرفرنجس و انواع موجودات زنده بيماري زاي ديگر نيز در بردارد. اگرچه مقدار مدفوع انسان درجوامع و نژادهاي مختلف، متفاوت است ولي ميانگين يكصدگرم براي هر فرد بالغ مقداري است كه اغلب محققين بر آن اتفاق نظر دارند.

شدت آلودگي يا قدرت فاضلاب
قدرت آلايندگي فاضلاب يا غلظت آن، هر چقدر مواد زائد موجود در فاضلاب بيشتر باشد، آن راقوي تر مي گويند. معمولا شدت و ضعف فاضلاب از نظر موادآلي موجود در آن برحسب معيارهاي زير سنجيده مي شود:
الف) اكسيژن مورد نياز زيست شيميايي (Biochemical Oxygen Demand) BOD5
اين معيار مهمترين ابزار سنجش مواد آلي قابل تجزيه زيست شناختي است كه در مورد فاضلاب كاربرد متداول دارد. در اين روش مقدار اكسيژن مورد نياز براي اكسيداسيون مواد آلي فاضلاب توسط باكتري ها بدست مي ايد. با استفاده از اندازه گيري مقدار اكسيژن مورد نياز، غلظت مواد آلي موجود در فاضلاب كه قابل اكسيداسيون باكتريايي است بدست مي ايد (تجزيه پذيري زيست شناختي) 0 مقدار BOD   معمولا براساس پنج روز درحرارت 20 درجه سانتي گراد بيان مي گردد. اين مقدارهمان اكسيژن مصرف شده در طول اكسيداسيون فاضلاب، در زمان پنج روز و حرارت 20 درجه است.
ب) نياز شيميايي به اكسيژن (Chemical Oxygen Demand) COD
در اين روش مقدار اكسيژن متناسب براي تجزيه و تثبيت شيميايي مواد آلي را اكسيژن مورد نياز تجزيه شيميايي يا اصطلاحا  COD   گويند. اين معيار از طريق اكسيداسيون فاضلاب توسط محلول اسيد دي كرمات، تقريبا تمام مواد آلي موجود درفاضلاب را به گاز كربنيك و آب، اكسيده مي نمايد كه در اين واكنش معمولا حدود95% اكسيداسيون موادآلي صورت مي گيرد.
ج) موادجامد معلق (Suspended Solids) SS  
مواد جامد معلق يكي ديگر از نشانگرهاي كيفيت فاضلاب از نظر غلظت مواد مي باشد اين مواد ممكن است از 100 تا 500 ميلي گرم درليتر در فاضلاب متغير باشد.
انواع فاضلاب
فاضلاب از نظر منشاءآن ممكن است خانگي، صنعتي، كشاورزي يا به صورت تركيبي باشد. از نظر خصوصيات فيزيكي شيميايي و بيولوژيكي و قدرت آلايندگي داراي چهار حالت ضعيف، متوسط، قوي و خيلي قوي مي باشد.
اهميت بهداشتي فاضلاب به عواملي نظير وجود عوامل شيميائي و عوامل بيماري‌زاي زنده ومواد آلي متعفن كه علاوه بر ايجاد بيماري هاي مختلف موجب تعفن و بدمنظر شدن محيط نيز مي گردد، بستگي دارد.
عوامل باكتريايي نظير ويبريوكلرا، سالمونلاتيفي، سالمونلا پاراتيفي، شيگلا، باسيل سياه زخم، لپتوسپيرا، عوامل ويروسي نظير انواعي از هپاتيت ها، عوامل تك ياخته اي نظير آميب ژيارديا و تخم انگل هاي پرياخته اي نظيركرم شلاقي، آسكاريس و000 از طريق فاضلاب و لجن فاضلاب مصرف شده باعث ايجاد بيماري مي شود.
از نظر اقتصادي علاوه براينكه آب تبديل شده به فاضلاب به خودي خود غيرقابل استفاده شده است، خود نيز باعث آلودگي منبع آب سطحي و زيرزميني مي شود و بنابراين آب به عنوان منبع حياتي محدود با كمبود شديدي كه در جهان دارد در معرض تهديد قرار گرفته است. با توجه به مخاطرات بهداشتي و ملاحظات اقتصادي توجه به توليد، جمع آوري و بهسازي فاضلاب امري ضروري و اجتناب ناپذير است. پرداختن به امر كم خطرنمودن فاضلاب و يا انجام اقداماتي در جهت صدور جواز تخليه آن ها در محيط يا استفاده مجدد از فاضلاب، تصفيه پساب ناميده مي شود. چرا فاضلاب را تصفيه كنيم ؟ سئوالي است كه همه كارگزاران مرتبط با امر سلامت با آن مواجه هستند و  بايستي به نحو منطقي و مقتضي با اين سئوال و پاسخ مناسب آن آشنا باشند.
علل لزوم تصفيه فاضلاب
فاضلاب مي بايست قبل از اينكه در مرحله نهايي به آبهاي پذيرنده دفع گردد، تصفيه شود تا اينكه:
الف) بيماري هاي واگير ناشي از آلودگي هاي فاضلاب مهار و بهداشت عمومي تامين گردد.
ب) حفظ منابع آب، از طريق عدم آلودگي آب هاي سطحي و زيرزميني و در صورت امكان استفاده مجدد از بخش عظيمي از آب مصرف شده براي مصارف خاص نظيرفعاليت هاي كشاورزي و پرورش آبزيان.
ج) حفظ محيط زيست: فاضلاب را به روش هاي متعددي تصفيه مي كنند. در بين اين روش ها، تصفيه زيست شناختي، رايج تر است. هدف از تصفيه فاضلاب به نوعي همان پاسخ سئوال " چرا فاضلاب را تصفيه كنيم" مي باشد. اما اگر به صورت ويژه به آن نگاه شود، هدف از تصفيه فاضلاب عبارت است از:
اهداف ويژه تصفيه فاضلاب
الف) تثبيت مواد آلي.
ب) توليد پساب قابل تخليه در محيط و محافظت از محيط زيست استفاده مجدد از آب و مواد جامد ناشي از تصفيه فاضلاب و تثبيت مواد آلي موجود در فاضلاب اغلب از طريق فرايندهاي زيست شناختي، به دو روش هوازي و بي هوازي صورت مي گيرد.
روش هاي متداول هوازي در تصفيه فاضلاب
لجن فعال، لاگول هوادهي، صفحات چرخان بيولوژيكي، حوضچه هاي جلادهي و صافي چكنده.
روش متداول بي هوازي در تصفيه فاضلاب عبارتند از
سپتيك تانك، بركه هاي بي هوازي،  UASB   و 000 هر كدام از فرايندهاي مزبور ممكن است مراحل مقدماتي و پاياني به صورت تكميلي داشته باشند. از نگاه ديگر ممكن است مراحل تصفيه فاضلاب به صورت اوليه، ثانويه و پيشرفته انجام شود.